Tarihçemiz
Sarıyahşi ismini kesin olarak nereden ve nasıl aldığı tam olarak
bilinememektedir. Anlatılanlara göre: İsmini, İbrahim Hakkı Konyalı'nın
Abideleri ve Kitabeleri ile Şereflikoçhisar Tarihi adlı eserinde yer alan
bilgilere göre, Yahşi Han´dan almıştır. Türk Askeri olan Yahşi Han yaralı
olarak askerleri ile Sarıyahşi'den geçerken vefat eder. O zamana kadar Sarı
olarak bilinen yer, Yahşi ile birleşerek, şimdiki Sarıyahşi ismini alır.
Sözlükte Yahşi Güzel anlamına gelmektedir. Yani Sarıyahşi, Sarı güzel anlamına
da gelmektedir.
Sarıyahşi 1957 yılında Kasaba olmuştur. Bağlı olduğu yer Ankara
ili Şerefli Koçhisar ilçesi iken, 15.06.1989 tarih ve 3587 sayılı kanun ile
ilçe olmuş ve yine aynı kanun ile il olan Aksaray'a bağlanmıştır.
Tarihi
Sarıyahşi M.Ö. 323`de Büyük İskender İmparatorluğu sınırları
içinde yer almaktaydı.
2. yy. başında Roma İmparatorluğu sınırları içinde yer aldı.
632 yılında Bizans İmparatorluğu sınırları içinde yer aldı.
814 yılında Sarıyahşi Doğu Roma (Bizans İmparatorluğu) sınırları
içinde yer aldı.
1040 yılında Büyük Selçuklu İmparatorluğu sınırları içinde yer
alan Sarıyahşi 1096 yılında tamamen rayına oturmuş Anadolu Selçuklu Devleti
sınırları içinde yer aldı.
1242´den 1356´ya kadar Selçuklu Devleti sınırları içinde yer aldı.
1356 yılında Anadolu'da beylikler kurulmasından sonra, 1402
yılında Osmanlı sınırları içinde kalan Sarıyahşi, Ankara meydan Muharebesinden
sonra yeniden kurulan Anadolu Beylikleri yönetimi altına girdi.
1481 - 1914 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu sınırları içine
yer aldı.
1918 - 1923 yılları arasında Kurtuluş Savaşı döneminde de Türk
sınırları içindeki yerini korudu.
Sarıyahşi 1923´dan itibaren Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde
yer aldı.
Sarıyahşi'nin Kuruluşu
Sarıyahşi'nin kuruluşu 22 - 24 kuşak öncesine dayanmaktadır.
Sarıyahşi'nin ilk kurucuları arasındaki büyük bir kabileye, osmankaler
(demireller) veya halaclar dendiği bilinmektedir. Halaclardan yola çıkacak
olursak araştırmalara göre Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu ve Türk
Dil Kurumu tarafından hazırlanmış Türkçe Sözlükte:
Halacça: Özel isim (hala`cca) İran`ın güneyinde toplu olarak
yaşayan Türk soyundan bir topluluğun konuştuğu dil, olarak yer almaktadır.
İran'ın güneyinde yaşayan ve Halacça konuşan bir Türk topluluğu
var ve bu topluluğun adıda Sarıyahşi`ye yerleşen ilk 7 kabile arasında yer
almaktadır. Milliyet yayınları tarafından yayımlanan Türkolog Jean-Paul Roux'un
Türklerin Tarihi: Büyük Okyanus'tan, Akdeniz'e 2000 yıl adlı kitabının 185.
sayfada Halaclar'dan şöyle bahsedilmektedir:
Halaclar: 1299'da bir Türk olan ve Delhi Sarayında yaşayan Firuz
Şah, Balban Şah`ın soyundan gelenlerden birinin elinden hükümdarlık tacını
alarak Celalettin Halacı adıyla tahta çıkmıştır. 1220'den sonra yerini 1296 da
Alâddin Muhammed`de bırakmıştır. Moğolların 1303`deki uzun kuşatmasına,
A.Muhammed karşı koymuş ve Nizameddin adındaki birinin dini değerliliğinin
tanrının yardımına yol açmış olduğuna inanılıyordu. O sıralar Delhi Sultanlığı,
kısmen Ortadoğu`dan gelen ve aralarında birçok seçkin kişi bulunan Moğol
istilasından kaçmış kimselerin gelmesi nedeniyle, parlak bir dönem yaşıyordu.
Daha sonra ise Halacı Hanedanı son bularak, yerine 1320 yılında kökeni bir
başka Türk boyuna dayanan Tuğluk Hanedanı geçmiştir. 1320´de Tuğluk Hanedanın'dan
sonra gerçek yaşamları göçebe olan Halac´lar göç yolu ile Kırşehir üzerinden
Sarıyahşi´ye gelip, yerleşmişlerdir.
O zamanlar Şereflikoçhisar, bu kabilelerden o günün değimi ile
yüklü haraç ister. Haraç verecek gücü olmayan bu göçebe kabile ve kabileler
tekrar şimdiki Kırşehir topraklarına göçerler. Kabileler bir sene sonra
Şereflikoçhisar az vergi almayı taahhüt edince tekrar Sarıyahşi`ye göç ederler.
İran'ın güneyinde yer alan Tuğluk Hanedanı 1320'de Halaclıların hanedanını sona
erdirerek kendi Tuğluk Hanedanını kurmuştur. Halaclılar 1320'de Türk
yönetiminde yer alan Sarıyahşi’ye yerleşmişlerdir.
İlk Yerleşenler
Emirkoca'nın oğlu Emirbey (K. Mustafa Demirel) kabilesi;
Osmankaler Emirbey, şimdiki ismi ile Emir bağ olarak anılmaktadır. Bu kabile,
Sarıyahşi'nin kuzeyinde yer alan Kızılırmak yolunda, bağ ve bahçe olarak ekilen
Emir bağına yerleşirler. Biraz burada kalan Emir bey, o zamanlar Şereflikoçhisar vergi isteyince, vergiyi çok bulduğu için vermemiştir. Daha sonra
Kırşehir topraklarına göç etmişlerdir. Şereflikoçhisar vergi talebinden
vazgeçince yanında sayıları 5 - 7 olarak bilinen kabileler Sarıyahşi'ye
yerleşirler. Genelde bu kabileler Hayvancılıkla uğraşmaktaydılar.
*Özdemirler (Pancarlı)
*Demireller (Osmankaler)
*Köse Ahmetler (Eraslanlar) (Acarlar) (Aydınlar) (Ünsallar)
*Çalıuşağı / Halaçlar (Çelikler)
*Latifuşağı (Yıldızlar)
*Öztaşlar ve Serinler
*Kürtler (Kürt Kabileleri)
İlk Yerleşim Yeri
İlk olarak, halkın aşağı cami olarak bildiği, Selçuk Cami'nin etrafındaki yerlere yerleşilir. Kabilelerden Özdemirler, Demireller, Köse Ahmetler, Çalıuşağı, Latifuşağı, Öztaşlar ve Serinler günümüze kadar gelmiştir.
